Onze ambitieloze nikseraar Stephan de Vries stond afgelopen zaterdag paginagroot in het NRC Handelsblad met zijn opinieartikel over de krijgsmacht. Alvorens het land uit te vluchten voor een welverdiende vakantie in een schimmig axis-of-evil-landje, heeft hij wel even gevraagd of het artikel ook op StukjeDuiding mocht verschijnen. Hieronder het artikel waarin hij stelt dat de bezuinigingen op Defensie tot veel gekrakeel leiden, maar Nederland zo’n alomvattende krijgsmacht helemaal niet nodig heeft.
Nu Defensie weer moet bezuinigingen, 348 miljoen euro, roeren de tegenstanders van die kortingen zich. Niet geheel ten onrechte: onze krijgsmacht heeft de afgelopen decennia al flink moeten inkrimpen. Of dat onevenredig veel is geweest, is echter geen vaststaand gegeven, maar afhankelijk van de ambities die men heeft met de krijgsmacht.
Die ambities zijn na de Koude Oorlog verschoven richting een dynamische krijgsmacht. Ter lucht, ter land en over zee moeten onze troepen altijd en overal kunnen worden ingezet. Die ambitie is volgens velen gerechtvaardigd, omdat Nederland als zeventiende economie en zevende exportland van de wereld sterk afhankelijk is van een stabiele wereld waarin zonder grote obstakels handel wordt gedreven.
Die visie klinkt heel redelijk – en sommige aspecten zijn dat ook zeker. Een land waarvan de welvaart zo afhankelijk is van internationale stabiliteit, moet voorkomen een free rider te worden. Veel analisten, niet zelden met een verborgen agenda, pleiten daarom voor een einde aan de bezuinigingen op de krijgsmacht. Er zou juist geld bij moeten.
Het probleem is echter dat vitale belangen door deze insteek al snel tot in het oneindige worden opgerekt. Wie dat doet, loopt het risico alle problemen door een militaire bril te gaan bekijken. Helemaal als men ook nog eens beschikt over een grote(re) stok om mee te slaan. Ieder intern conflict met een mogelijke destabiliserende werking, iedere bedreiging voor onbelemmerde wereldhandel, iedere humanitaire wan- toestand en niet te vergeten wereldwijde terreurbestrijding; ze kunnen worden opgelost door er onze krijgsmacht op af te sturen.
Verzuimen we regelmatig een bijdrage te leveren, dan komt dat ons duur te staan. Niet alleen omdat de wereld een onveiligere plaats aan het worden is, maar ook omdat we dan niet meer meedoen op het wereldtoneel. Zo heeft het niet verlengen van de missie in Uruzgan ons volgens geschiedkundige Rob de Wijk onze zetel in de G20 gekost. Ook het afdwingen van dergelijke posities is blijkbaar een hoofdtaak van onze krijgsmacht geworden. Nederland heeft onder andere vanuit dat oogpunt relatief grote bijdragen geleverd aan de expeditionaire missies in Irak (SFIR, 1350 militairen, 2003), maar vooral in Afghanistan (ISAF, ruim 1600 militairen, tussen 2005 en 2010). Beide missies volgden op een inval van de Amerikanen en hadden respectievelijk tot doel het regime van Saddam Hoessein in Irak omver te werpen en de Taliban te verdrijven na de aanslagen van 9/11. De landen moesten daarnaast worden getransformeerd in stabiele, bij voorkeur democratische oorden.
Door het stellen van dergelijke opgeblazen en veelal vage doelen veranderde vooral Uruzgan voor de Nederlandse militairen in een moeilijk uitvoerbare, gecombineerde gevecht- en wederopbouwmissie. De aanwezigheid daar sloeg grote gaten in de defensiebegroting, waardoor er zelfs geen budget meer was voor reserveonderdelen, munitie en persoonlijke uitrusting voor militairen.
Reden temeer voor de voorstanders van dergelijk optreden om te pleiten voor een hoger defensiebudget. Zeker nu ingrijpen in de chaotische Arabische regio, de Europese periferie, slechts een kwestie van tijd lijkt te zijn. Gaan de Amerikanen alsnog over tot een aanval in Syrië, dan moet Nederland, wil het niet nog meer aan internationale invloed inleveren, immers op een mogelijk verzoek reageren.
Bovendien zijn het veiligstellen van de toegang tot de fossiele brandstoffen waaraan de regio rijk is en het indammen van terrorisme directe nationale belangen. Nederland kan niet aan de zijlijn blijven staan, ook wij moeten in zulke gevallen ‘iets’ doen. Of het leveren van dure bijdragen aan – vooral langdurige – expeditionaire operaties daadwerkelijk in het belang is van Nederland of Europa, is echter de vraag. Wie naar Irak en Afghanistan kijkt, kan moeilijk beweren dat die landen zijn opgeknapt van een decennium westerse militaire aanwezigheid. Irak is veranderd in een hopeloos chaotisch land, waarin maandelijks honderden doden vallen bij aanslagen en sektarisch geweld. De Taliban is taai en veerkrachtig gebleken en opereert in grote delen van het land als een schaduwregering. Beide landen zijn nog altijd vruchtbare voedingsbodems voor terrorisme.
Uiteindelijk kan men zelfs stellen dat de inzet van onze militairen in zowel Irak als Afghanistan meer instabiliteit heeft opgeleverd en Nederland en Europa per saldo onveiliger heeft gemaakt. De snelle terugtrekking uit beide landen doet bovendien de vraag rijzen in hoeverre er achteraf daadwerkelijk kan worden gesproken van vitale belangen die op het spel stonden. Dit laat nog onverlet dat de steun voor dergelijke ‘avonturen’ onder de bevolking vaak ver te zoeken is. In 2005 steunde slechts 30 procent van de bevolking de missie in Uruzgan, zo bleek uit peilingen. Dat liep vervolgens iets op, maar het draagvlak slonk weer snel nadat Nederlandse militairen sneuvelden. Het is echter verbazingwekkend hoe snel politici en beleidsmakers de mening van de Nederlandse burger in dit soort kwesties overboord gooien.
Analisten maken wat dat betreft graag onderscheid tussen high en low politics. Van high politics, waarbij het gaat om de nationale en internationale veiligheid van een land, zou het electoraat per definitie weinig kaas hebben gegeten. De gewone man kan de complexiteit van bijvoorbeeld het nut van expeditionaire missies niet overzien. Politici moeten daarom hun oren niet teveel laten hangen naar de algemene opinie. Merkwaardig genoeg blijkt men, als het gaat om internationale veiligheidspolitiek, opeens weinig moeite te hebben met een paternalistische overheid die bepaalt wat het beste voor de burger is.
Dit alles roept vraagtekens op bij nut en noodzaak van een grote(re) krijgsmacht die altijd en overal intensieve en langdurige expeditionaire taken kan uitvoeren. De missies die Nederland het afgelopen decennium voor zijn rekening heeft genomen, hebben nauwelijks bijgedragen aan het beschermen van vitale belangen, hebben ons land mogelijk zelfs onveiliger gemaakt en genoten nauwelijks steun van de bevolking. We moeten erkennen dat ook de internationale context zeer beperkt maakbaar is. Daartoe dienen we af te rekenen met overmoedige en opgeblazen ambities voor onze krijgsmacht. Dat betekent niet dat Nederland onevenredig veel moet bezuinigen op Defensie of niet moet investeren in een robuuste krijgsmacht. Daarbij moet echter wel veel meer dan nu kritisch worden gekeken naar wat daadwerkelijk vitale belangen zijn. Het beschermen van het eigen grondgebied en dat van EU-lidstaten en NAVO-bondgenoten, en de zorg voor onbelemmerde handelsroutes vallen daar zeker onder. Een bijdrage aan internationale missies moet ook mogelijk blijven, al moet bij inzet kritischer op eigen gronden worden gekozen en zal de duur beperkt zijn. Afrekenen met de mythe van intensieve, langdurige expeditionaire missies is niet ambitieloos, maar juist in het belang van Nederland.
[Stephan de Vries]
Stukje Duiding 
ik kan niet ontkennen dat dit een goed stuk is, eerlijk is eerlijk. Ik kan me zeker vinden in sommige punten van Stephan. Toch staan er enkele feitelijke onjuistheden in.
Allereerst de steun voor de missie in Uruzgan. Deze steun blijkt redelijk stabiel en al helemaal niet afhankelijk van gesneuvelden. Defensie heeft deze steun (kom der maar in met het propaganda argument) uitvoerig onderzocht (http://www.defensie.nl/missies/afghanistan/actueel/monitor_publieke_opinie)
De missie Uruzgan is defensie natuurlijk niet begonnen om een stoel aan de G20 te krijgen. Het narratief is was eerst artikel V en later heel snel humanitair. Net zoals de keuze voor een nieuwe gevechtstoestel is een militaire missie strategie. Hierbij spelen meer belanden dan alleen de humanitaire of economische gronden. politieke argumenten spelen ook een rol. Of je om enkel om deze reden met soldaten mag schuiven wordt beweerd maar is nooit het geval geweest en verdient derhalve nuance. Het speelde echter wel een rol en dat zal het blijven spelen. Dergelijke belangen zijn onvermijdelijk in een coalitie van staten en een mondiale handelsrol. Dat dit niet wordt benoemd is meer een discussie van window dressing, ontkennen dat het bestaat is naïef, de noodzakelijkheid verwerpen is kortzichtig. Nogmaals, het speelt een rol, en dat is goed.
Als laatste zie ik de kort-door-de-bocht deductie dat alle deelnames aan operaties dus maar zoals die van Uruzgan moeten zijn. Dat alle toekomstige operaties een vorm van statebuilding of peacekeeping zullen hebben. Dit is echter niet zo en de keuze welke rol dan wel is juist strategie. Met andere woorden, ik onderstreep de belangen en de redenen om in een conflict te stappen, politiek strategisch. Hoe deze inmenging vorm krijg, het militair strategische aspect, zie ik anders dan Stephan. Het kort en snel ingrijpen zoals het westen deed in Libië, Amerika in 2001 deed in Afghanistan, het bestrijden van terrorisme met raids (zoals onlangs in Somalië). Acties waarbij je de initial entry doet, strategische bombardementen uitvoert, verkenning met drones doet, cyber aanvallen uitvoert. Acties dus die veel politiek kapitaal en een heldere strategie eisen, snelle en adequate besluitvorming vergen en misschien zelfs de pre-delegatie aan een coalitie van de bevoegdheid tot inzet. Hiermee bescherm je de vitale belangen, neem je een actieve rol aan in het begin (met van te voren zeer duidelijk aangegeven tot op welk moment -gebaseerd op tijd of doelstelling- de deelname loopt) van een conflict en versterk je de positie van ons land. Hiervoor heb je een snel inzetbaar, licht, uiterst professioneel en geavanceerd leger nodig. Dit leger laat zich niet duiden in aantallen bataljons, soldaten, het aantallen kilo’s staal, de kalibers. Deze statistieken maken of breken niet het vage begrip geloofwaardigheid. de bereidheid tot inzet, het leveren van een actieve en ter zaken doende bijdrage, er staan wanneer het land of de coalitie dat vraagt… daar gaat het om. Maak zelf maar eens de afweging: mocht het nodig zijn, wat zou volgens u eerder gebeuren: het laten vallen van een bom op het paleis van Assad, of in een tank naar de trappen van zijn paleis rijden…..
Dat het discours op dit moment wordt vervuild met vage begrippen als brandverzekeringen, onzekere wereld en geloofwaardigheid is een kwalijke zaak. Hier zit te veel subjectiviteit en emotie in en daarvoor is defensie een te duur en vooral te essentieel middel. We gaan immers niet op basis van emotie of intuïtie onze militairen een kant op sturen. Dit doen we op basis van ratio, strategie, afwegingen en logica. #snoozzzz
Even over die WC-Eend monitor van Defensie: ik zie nergens in een bijlage hoe groot de steekproef was – of ook maar enige verantwoording. Daarnaast kun je je afvragen of vragen zoals “bent u trots op de militairen” ook direct te vertalen is naar steun voor de missie. Met een beetje goede wil kan je nog steun en sympathie voor Henk Krol onder de Nederlandse bevolking peilen, dus alvorens aan te nemen dat deze polls betrouwbaar zijn is er toch iets meer informatie nodig.
Overigens hebben grote N-studies uitgewezen dat er soms zelfs een omgekeerde correlatie is tussen steun voor een missie en aantal doden: hoe meer doden, hoe minder mensen soms willen terugtrekken omdat het dan anders ‘allemaal voor niets’ is geweest (natuurlijk dan wel als het gaat om ‘onze’ doden, want civiele slachtoffers aan de andere zijde neigen mensen minder gevoelig voor te zijn). Ben er zelf nog helemaal niet over uit, die relatie tussen aantal doden en publieke opinie dus die laat ik nog even openstaan. Rain check. Komen we op terug.
Ben het verder met Ronald eens dat de hele discussie is vervuild en dat we ook (in onze wens naar ratio en logica) niet moeten vergeten dat strategie en politiek(e belangen) in de dagelijkse praktijk heel erg door elkaar heen lopen. Je kan nog zo’n uitgedachte rationele strategie hebben, maar laat het een weekje rondzingen in Den Haag en er blijft weinig van over. Het is een wisselwerking en politiek is nou eenmaal vaak ad hoc, primair en gaat niet verder dan de eigen regeerperiode (je gaat natuurlijk geen wetten er doorheen jassen als je eigen naam er niet op kan staan, laat staan een volgende regering gunnen) want de toekomst heeft geen electoraat. Vandaar dat het ook snel omgaat van artikel 5 naar humanitair naar whatever op dat moment nodig is: kwestie van je standpunt verkopen. Maar denk niet dat daar de politiek (laat staan Defensie) zichzelf hiermee een dienst bewijzen.
In een perfecte wereld zou politiek minder in de weg staan van lange termijn strategie – noch elkaar uit hoeven sluiten. Maar ik vrees het ergste… {DK}
Even heel snel een reactie vanuit Iran. Ten eerste, dank voor je reactie Ronald. Uiteraard spelen andere belangen een rol. Dat begrijp ik en daar heb ik geen naïeve droombeelden over. Ik vind alleen wel dat militaire inzet allereerst over vitale belangen moet gaan en over de haalbaarheid van expeditionaire missies: kunnen we (op macro niveau) echt iets verbeteren als we erin stappen? Ook als om humanitaire redenen ingrijpen blijft die vraag staan. Ik zeg niet dat we een situatie nooit kunnen verbeteren, maar de praktijk wijst uit dat het waanzinnig lastig is. Irak, Afghanistan en ook Libië laten dat zien. Ja, de militaire doelen werden snel gehaald en daar verdienen de krijgsmachten cretits voor. Maar daarna? Al die 3 landen verkeren in een chaotische situatie op dit moment. Dat bedoel ik met die maakbaarheid. Ik zou dus meer terughoudendheid willen bepleiten op dit terrein. Denken we iets te kunnen bijdragen en helpt dat ook nog om andere belangen binnen te halen dan is dat alleen maar goed natuurlijk. Maar ik vind dat Nederland op cruciale momenten ook een eigen koers moet durven varen en niet -zoals in de reactie op dit stuk in NRC min of meer werd gesteld – altijd onze oren naar grote bondgenoten moeten laten hangen voor een G20 zeteltje.
Verder zie ik ook wel overeenkomsten in ons denken Ronald. Ik heb niet gezegd dat op defensie nog verder bezuinigd moet worden in dit stuk. Ik ben van mening dat buitenlandse missies mogelijk moeten blijven. Maar zoals in de nota van onze minister staat zullen dat kortere acties zijn. Daar vind ik niets mis mee. Liever kortdurende bijdragen – bij voorkeur aan de voorkant van conflicten – dan het lange vaak uitzichtloze expeditionaire gebeuren.
Dan de steun: ik kan genoeg polls vinden waarin de steun erg laag was en nooit boven de 50% is gekomen.
Ik wil me graag verder mengen in de discussie maar ik laat het hier even bij! [SdeV]
Het bodybag effect is vooral afhankelijk van de commitment dat een samenleving (en politiek) heeft. Zo heeft Denemarken relatief de meeste slachtoffers geleden tijdens ISAF (39 absoluut, 5,34% van het totaal aantal ISAF militairen). Amerika komt in 2010 op 1446 (3,12%) en Nederland op 25 (1,33%) . Jakobsen (Deense eindbaas) van de Copenhagen school heeft zijn bevindingen in een mooie powerpoint verwerkt: http://www.atlcom.nl/upload/Jakobsen.pdf. Er is volgens zijn onderzoek dus geen directe correlatie met bodybags.
OT:
In dezelfde powerpoint van Jakobsen staan een aantal conclusies hoe de politiek de oorlog heeft verkondigd en met welk standpunt ze erin zijn gestapt. Kunnen we nog veel van leren.
Ik kan me behoorlijk vinden in het betoog van Stephan.
Ik mis bij veel opiniestukken echter de invulling. Uiteindelijk moet een keuze in de te volgen strategie leiden tot een krijgsmacht dat het kan uitvoeren. Met alles wat daar aan mensen en materieel gestalte aan geeft. Waar een bepaald (groter, kleiner, gelijk) defensiebudget voor nodig is.
Ronald meldt in de comments,
Hiervoor heb je een snel inzetbaar, licht, uiterst professioneel en geavanceerd leger nodig. Dit leger laat zich niet duiden in aantallen bataljons, soldaten, het aantallen kilo’s staal, de kalibers.
Over het ”lichte’ heb ik in het stuk van 7 oktober alhier reeds een betoog gevoerd, maar elke invulling, ook van ‘licht, ‘snel inzetbaar’ en ‘geavanceerd’ heeft een behoorlijk precieze duiding in -‘aantallen bataljons, soldaten, het aantallen kilo’s staal, de kalibers’- nodig. Sterker nog, het is essentieel naar mijn idee.
Voordat je over aantallen eenheden en kalibers kunt gaan praten moet je toch echt eerst vaststellen wat nu precies de doelen zijn. Stephan gaat met zijn stuk hier op in. Niet op de vraag waarmee, maar op de vraag wat…. De “wat” vraag is essentieel en moet als eerst beantwoord worden. De “waarmee” vraag geeft vervolgens invulling aan het aanbestedingstraject van materiaal en de organisatie van de krijgsmacht. De “Hoe” vraag wordt beantwoord door doctrine. Door de smijten met aantallen bataljons, aantallen JSF’n, boten etc e.d doen we naar mijn mening afbreuk aan de eerste essentiële discussie die eerst kortgesloten moet worden.
Er zit echter een paradox in dit verhaal. De “wat” vraag wordt namelijk beïnvloed door een financieel kader welke eigenlijk alleen in de “waarmee” vraag voor zou mogen komen. Dit is naar mijn mening een foute basis. Tegelijk is het in deze tijd (slecht argument, ik weet het) wel te verklaren.
Voordat je over aantallen eenheden en kalibers kunt gaan praten moet je toch echt eerst vaststellen wat nu precies de doelen zijn.
Heb je een punt mee Ronald. Echter, naar mijn idee moet een goed onderbouwde opinie over de doelen, de strategie, ‘integraal’ gevolgd worden door een invulling, waar -zoals jezelf ook meldt-het prijskaartje meer bij om de hoek kijkt. Naar mijn idee moet een gedegen visie daarom alle facetten omvatten. Nu bestaat de discussie her en der grotendeels alleen uit ‘Wat willen we met Defensie?’ Naar mijn idee moet het zijn: ‘Wat willen we met Defensie, wat is daar voor nodig en wat kost het?’
Of anders, wat levert het op: http://www.trouw.nl/tr/nl/6844/Rob-de-Wijk/article/detail/3521279/2013/10/04/Nederland-wordt-een-onbeduidend-landje-en-dat-kost-ons-geld.dhtml
De vraag: Wat-waarmee-hoe hebben chronologisch een vaste volgorde. De eerste is politiek, de tweede politiek militair en de derde militair. Deze vragen moeten in een zo comprehensief mogelijke manier worden beantwoord. Alleen dan gaat een leger hout snijden en is het uit het juiste hout gesneden….
@ Stephan. Ik denk dat onze meningen aardig overeen komen. Ik ben ook sceptisch over de maakbaarheid van samenlevingen en ik zie een grotere rol voor regionale allianties als ECOWAS, Afrikaanse Unie, Arabische Liga, ASEAN, enz. Wij wijze westerlingen denken dat deze mannen het allemaal niet snappen. Maar A. ligt er een regionale verantwoordelijkheid en B. zou het pure westerse arrogantie zijn om hun een normatieve richtlijnen mee te geven en ze daarop te beoordelen. Ik wil dus voorkomen dat we “vervallen” in een pijnlijke, langdurige en meeslepend conflicten. Ik pleit eerder voor het gebruik van westerse (lees Nederlandse) technologische dominantie voor een kortstondige ingreep ( we kunnen niet eens langer), waarna de VN het samen met de genoemde allianties (die staan te springen om die $1000,- per soldaat per maand) het verder op te lossen. Naast deze allianties is het aan samenwerkende hulporganisaties (grappig, samenwerkend. daar kunnen ze nog veel leren en ligt ook een grote oorzak van de “ellende”) om een gepast antwoord te vinden op de development kant. Tegelijk ben ik wel voorstander van strategische verdediging met een meer permanent karakter. Dat betekent veel inlichtingen capaciteit, cyber, ballistische raketverdediging, luchtruimbewaking en grenscontrole. Dit zijn deels militaire en deels politionele taken.
Pingback: Strategisch denken deel I: heeft Nederland nog strategen? | Stukje Duiding
Pingback: Strategisch denken deel I: Heeft Nederland nog strategen? | ThePostOnline