Gisteravond circuleerden over het internet al de voorpagina’s van diverse kranten, waaruit maar weer eens blijkt dat kranten er vooral voor zichzelf zitten. Zo spreekt Telegraaf van een ‘terreuraanslag’ en grijpt NRC Next de gelegenheid om eens te laten zien hoe schreeuwerig artistiek ze zijn door koffers ‘die normaal nooit zo veel zeggen, maar nu juist wel’ op de voorpagina te plempen. Vervolgens kwam CNN (en onze eigen NOS nam dit hijgerig over) met een filmpje waarop ‘het’ neerstortende vliegtuig te zien zou zijn – zoals wel vaker met filmpjes betrof het een gerecycled exemplaar dat sinds 6 juni al op YouTube was te vinden. Kortom: verwarring alom. Vandaar zetten we hedenmorgen, nu de stof deels is opgetrokken, speciaal voor jullie op een rijtje wat we wel/niet weten maar vooral wat dit betekent.

Crash
Gistermiddag even na 17:00 kwamen de eerste berichten dat er boven Oekraïne een passagiersvliegtuig zou zijn neergestort. Al snel verschenen op social media de eerste foto’s van de crash site – waaronder ook foto’s van Nederlandse paspoorten – maar ook een filmpje waarin een man enthousiast zegt dat het vliegtuig ‘prachtig brandt’.

Anton Gareshenko, adviseur van de Oekrainse minister van Binnenlandse Zaken, was er als de kippen bij op zijn Facebook pagina om Rusland de schuld te geven en te claimen dat er geen ‘einde komt aan Putin’s cynisme’. Maar ook de Russische separatisten wilden er meteen hun plasje over doen. De op Timmerfransiaanse wijze connected rebellenleider Strelkov poste op zijn VKontakt (de Russische Facebook) direct een post om het neergehaalde toestel te claimen. De rebellenleider, die zichzelf reeds heeft uitgeroepen tot Minister van Defensie van de staat Donetsk, schrijft: ‘vlakbij Torez hebben wij zojuist een vliegtuig neergeschoten, een AN-26’ [militair cargo-vliegtuig]

Toen bekend werd dat het om een passagiersvliegtuig ging, is de post verwijderd. De Amerikaanse inlichtingendiensten hebben gisteravond laat bevestigd dat er inderdaad een raketlancering heeft plaatsgevonden in de regio. Dit kunnen zij door gebruik te maken van (o.m. Geo2-)satellieten die bij een lancering het infrarood-spoor uit de achterkant van een raket herkennen. Hierdoor is niet alleen de tijd maar ook de plaats nauwkeurig te bepalen.

Middelen, motieven en gelegenheid
Volgens een Russische nieuwssite (op 29 juni jl.) hadden pro-Russische strijders de hand weten te leggen op het surface-to-air-systeem BUK. De strijders zelf deden daar ook niet erg geheimzinnig over, getuige het gejubel over het bezitten van het systeem op hun eigen Twitter-account. Dit systeem werd ook door de Russen ingezet tijdens het conflict met Georgië in 2008 en is geen eenvoudig systeem. Hier is kunde, kennis en geduld voor nodig. Anders gezegd betreft het geen apparatuur dat strikt genomen door ‘rebellen’ wordt gebruikt. Zij hebben vaak toch liever een raketwerper die gemakkelijk op de schouder is mee te nemen (de zogeheten MANPADS). Al wordt er natuurlijk al enige tijd gespeculeerd en worden er terechte vraagtekens gezet bij het professionele niveau van de zogenaamde ‘rebellen’. Voor de liefhebbers is op deze site nauwkeurig uiteen gezet hoe het BUK-systeem in elkaar zit (en wat het kan).

De afgelopen dagen waren de pro-Russische strijders er maar druk mee: er zouden in totaal 6 Oekraïense vliegtuigen zijn neergehaald, waaronder Antonov-toestellen (AN-26) en Sukhois (gevechtsvliegtuigen). Het verwijderen van de post door Strelkov, nadat bekend werd dat het om een passagiersvliegtuig ging en het onderstaande onderschepte (laten we ze maar even op de blauwe ogen geloven) gesprek lijkt er op te duiden dat het gaat om een tragisch ongeluk. In dit gesprek zou – volgens Foreign Policy – Igor Bezler (seperatistenleider) zeggen dat ze een vliegtuig hebben neergestort, waarop Vasili Geranin (Russische kolonel, sectie inlichtingen) scheldend te horen zou zijn :

Gevolgen
Dat de Russen de pro-Russische separatisten een handje helpt, dat is duidelijk. Er worden al enige tijd raketten gelanceerd vanuit Rusland richting Oekraïne. De ‘rebellen’ krijgen overduidelijk hulp en begeleiding vanuit het Russische leger (anders zou het de meest professionele rebellengroep ooit in de geschiedenis van rebellen zijn). Probleem voor Putin is dat dit na gisteren niet meer te ontkennen is.

Het idee om rebellen uit te rusten met geavanceerde wapens en te voorzien van marginale militaire begeleiding en dan geloven dat je alles, onder de radar, onder controle hebt, is niet de meest briljante (maar tegelijkertijd steeds terugkerende) strategie. Dit zijn namelijk niet de mensen die je wilt laten bepalen over wanneer je welk soort vliegtuig uit de lucht kan schieten. Hieruit blijkt dat Rusland dan wel een dikke vinger in de pap heeft, maar geen gezichtsverlies en risico’s wil lopen door openlijk steun te geven. Door het gebrek aan openlijke steun is de controle over deze groepen ook minder. Hierdoor heeft Putin wel de mogelijkheid om (in ieder geval in de openbaarheid) afstand te bewaren van het geheel, al is zijn “hadden ze maar niet”-verklaring wel een teken dat een passagiersvliegtuig niet in de planning zat (lees: hier geen mandaat voor was verleend).

Het is simpelweg afwachten welke gevolgen dit gaat hebben. In het verleden zijn enkele incidenten geweest met passagiersvliegtuigen die boven conflictgebieden naar beneden zijn gehaald en alle keren zijn deze vliegtuigen geen Franz Ferdinand gebleken. Daarvoor is het ongeluk te tragisch. [Dieuwertje Kuijpers]