Nederland is al sinds jaar en dag een trouwe bondgenoot van de Verenigde Staten. Daarom was premier Rutte op z’n zachtst gezegd nogal verbaasd dat Nederland niet op het eerste lijstje van de kerncoalitie stond die de aanval op IS opent. Naast de Verenigde Staten waren het namelijk het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Duitsland, Italië, Denemarken, Turkije, Polen, Canada en Australië die Obama capabel genoeg acht om mee samen te werken. Nederland heroverweegt nu zijn opties. Is dit het einde van symbool politiek?

De zogenoemde coalition of the willing  is gebaseerd op landen die zware wapens en grof geschut kunnen leveren op korte termijn. Hardnekkige geruchten gaan dat Nederland niet in staat is om aan deze eis te voldoen. Als braafste jongetje van de (Amerikaanse) klas laat het uiteraard wel initiatief zien: zo zou Nederland transport, helmen en scherfvesten leveren. Maar waar blijft het echte werk? Ligt het aan een te magere defensiemacht? Angst voor de electorale achterban? Hoe dan ook, Obama verwacht meer en Rutte wordt gepasseerd, zo wordt gesuggereerd.  

Zien en gezien worden
Dat Nederland staat te popelen om met de grote jongens mee te doen (of althans te worden gevraagd mee te doen) moge duidelijk zijn. Het oprollen van een boevennetwerk in het Midden-Oosten is de ultieme kans voor Nederland om op het terrein van internationale betrekkingen haar gezicht weer eens te laten zien. Bovendien is IS Nederland zelf ook een doorn in het oog; door terugkerende jihadstrijders is de terreurdreiging in Nederland gegroeid (zo is althans het idee). Maar goed, de afgelopen jaren waren ‘we’ er heus wel bij; we zaten in Afghanistan en we gingen op weg naar Mali. Maar dit is anders.

Obama wil IS niet terugdringen, maar ‘vernietigen’. Op de afgelopen NAVO-top in Wales lichtte de Amerikaanse president zijn strijdplan toe: het betreft hier een driestappenplan waar de Verenigde Staten sterke partners voor nodig heeft. Het gaat vooralsnog om luchtaanvallen in het noorden en westen van Irak, het trainen van het Iraakse leger en tot slot het vernietigen van IS in Syrië. Overigens zal deze laatste stap in de schoot van Obama’s opvolger worden geworpen. Geen halve maatregelen dus. Maar Nederlands defensie expert Rob Hendriks merkt op dat het aanpakken in het hoogste geweldsspectrum ‘niet de kracht van Nederland’ is. Dus minister-president, what to do?

Het einde van symbool politiek?
Dat Nederland door de eeuwen heen een andere rol heeft gekregen in de wereld van de internationale politiek is te wijten aan verschillende ontwikkelingen. Macht in de Nederlandse context is koloniaal, neutraal en bezet geweest. Haar invloed is groot, middelmatig en beperkt geweest. Zeker met de opkomst van instituties vlak na het einde van de Tweede Wereldoorlog, was het lot van Nederland bezegeld tot dat van een teamplayer. De dreiging uit het oosten werd bezworen door de Verenigde Staten en daarmee viel praktisch de gehele verdediging van Nederlands grondgebied onder verantwoordelijkheid van de Amerikanen (of de NAVO, vooruit).

Hoewel de Amerikanen een marge stelden aan een defensie bijdrage van haar Europese vrinden, werd deze bijna nooit gehaald. Maar het maakte niet echt uit; de Nederlandse steun in woord was er en de VS kon door middel van detterence de Sovjet-Unie bestrijden. De intrede van internet, social media en 9/11 hebben dit veranderd. De dreiging anno 2014 komt uit een meer extremistische hoek die door middel van dit soort nieuwe media terug komt tot aan Jan Modaals voordeur. Alleen maar zeggen dat we de strijd tegen deze extremisten steunen volstaat daarom niet meer.

Alle opties open
“Op basis van de gesprekken met bondgenoten en partners zal het kabinet bezien hoe Nederland een bijdrage kan leveren, waarbij alle opties bekeken zullen worden”, stelden ministers Frans Timmermans en Jeanine Hennis in een brief aan de Tweede Kamer. Afgelopen week liet een kamermeerderheid ook al weten graag actief mee te willen doen in de strijd tegen IS. Defensie onderstreept dit gegeven door te stellen dat het traject van coalitievorming nog in de beginnende fase zit. Commandant der Strijdkrachten Tom Middendorp zegt daarover: ‘Zodra die planning concreet wordt, zitten wij gewoon aan tafel.’ Of we aan deze tafel zullen zitten met woorden of wapens zal ter zijner tijd blijken. Rutte, grijp je kans! [Tessa Daling]