Het aanblijven van Assad is bitter en wrang. Toch is zowel het Midden-Oosten als het Westen gebaat bij het aanblijven van de dictator, betogen Stephan de Vries en Hans Wiegel.

De uitzichtloze burgeroorlog in Syrië woedt inmiddels bijna vier jaar en nog altijd is Assad lozen voor velen de grootste prioriteit. Islamitische Staat (IS) moet zonder zijn hulp worden bestreden en als het even kan komt er een politieke oplossing voor Syrië waarbij ‘gematigde’ partijen de boventoon voeren.

Het zijn nobele gedachten die wij allemaal graag willen onderschrijven. Maar het is een doodlopende weg. De zoektocht naar een dergelijke ideale oplossing mist ieder spoor van realiteitszin en dreigt het conflict in de regio alleen maar verder te verlengen.

Westerse landen hebben de harde keuzes over Syrië tot nu toe voor zich uit weten te schuiven. Dat hoeft niet per definitie problematisch te zijn: wie geen vuile handen wil maken kan in dit soort chaotische conflicten beter helemaal afzijdig blijven.

Samenwerking
Dat is echter niet langer een optie: de keuze om in te grijpen is al gemaakt. IS wordt sporadisch bestreden met luchtaanvallen, terwijl Koerden en ‘gematigde rebellen’ worden ondersteund en getraind. Ondertussen wordt Assad ontzien, maar van coördinatie of samenwerking met het regime in Damascus is – in ieder geval formeel – geen sprake. Hij heeft teveel bloed aan zijn handen voor een plek in de coalitie, zo klinkt het argument.

Deze halfslachtige insteek leidt slechts tot tegenstrijdige maatregelen en teleurstellende resultaten. In Irak is de snelle opmars van IS voorlopig gestuit, maar structureel is de groepering nauwelijks verzwakt. In Syrië zijn de radicale strijders de afgelopen maanden zelfs alleen maar verder opgerukt.

Pragmatisch machtsdenken geeft bij velen in Nederland al snel een vieze nasmaak. Toch is het actief betrekken van Assad en zijn bondgenoten in de strijd tegen IS de minst slechte optie die het Westen heeft. De verschillende partijen die actief zijn tegen IS opereren momenteel als los zand en werken elkaar in bepaalde gevallen zelfs tegen. Alleen door intensiever samen te werken ontstaat er mogelijk ruimte voor een doorbraak. Dat betekent wel dat alle partijen over hun eigen schaduw moeten heenstappen.

Opdeling
Ten eerste moet er op korte termijn aangestuurd worden op een brede coalitie, bestaande uit troepen van Assad (gesteund door Hezbollah en Iraanse militairen), Koerden en datgene wat nog over is van de gematigde rebellen. Vergaande samenwerking tussen die partijen is misschien een brug te ver, gezien de diepgewortelde haat jegens elkaar. Het staken van de onderlinge strijd, zodat geconcentreerd kan worden op het bevechten van IS, gecombineerd met een bescheiden vorm van coördinatie zou echter al grote winst betekenen. Het Westen kan blijvend steun verlenen aan een dergelijke coalitie. Daarbij moet wel rekening worden gehouden met een conflict dat op zijn minst nog enkele jaren gaat duren.

Als het uiteindelijk lukt om op die wijze IS te marginaliseren dient daarna langzaamaan vorm te worden gegeven aan een nieuw Syrië. Ook daarbij dient pragmatisme te worden getoond. Het idee van een herenigd Syrië moet overboord. Syrië zoals we het ooit kenden bestaat niet langer. Zoals journalist Harald Doornbos al eerder schreef is de opdeling van het land, hoe treurig ook, het minst negatieve scenario. Dat zou betekenen dat de Koerden controle over een gebied in het Noorden krijgen, de Soennieten over een gebied in het (Noord-)Oosten en de regering – met name Alawieten en Christenen – over een gebied in het Westen. In dat laatste gebied blijft een rol voor Assad mogelijk, hoe ongemakkelijk dat ook moge zijn.

Geen simpele oplossing
Toegegeven, of dit alles gaat werken is natuurlijk uiterst onzeker. Voor Syrië bestaan geen zekerheden of simpele oplossingen meer. Het is zoeken naar imperfecte en fragiele constructies die het bloedvergieten kunnen stoppen en waarbij op lange termijn een sprankje hoop op stabiliteit ontstaat. Dat vergt flexibiliteit. Samen met machtsdenken en pragmatisme gaat dat misschien gepaard met een erg vieze nasmaak. Het is de vraag of fatalistische koppigheid en goedbedoelde naïviteit veel beter smaken. [Stephan de Vries & Hans Wiegel]

Dit opiniestuk stond eerder in de Volkskrant