Het ISIS-recept is onderhand bekend. Men neme een land verscheurd door burgeroorlog, geserveerd op een bedje van minimaal 5 tot 10 elkaar beconcurrerend rebellengroeperingen, voorzien van een flinke snuf wapens achtergelaten door het Westen et voilà: een potentieel ISIS-broeinest is geboren.

Wat maakt juist Libië in de ogen van ISIS strategisch waardevol territorium? Wat zegt dit over de wereldvisie van ISIS, en wat heeft deze visie te maken met het oerhollandse “jihadgala”? Wat kunnen (of moeten) wij in Nederland (juist niet) doen in de strijd tegen ISIS?

Allereerst is het belangrijk om ons te beseffen dat ISIS op de lange termijn voornamelijk gaat om een apocalyptische natte droom. Zonder inzicht te hebben in deze apocalyptische doctrine, is het (volgens ondergetekende) haast onmogelijk om iets zinnigs te zeggen over de strategie van ISIS. Minstens zo belangrijk: de inslag van ISIS, maar ook van allerhande aanhangers van de apocalyptische wereldvisie binnen de islam, is inherent en primair antisemitisch. Volgens David Cook, assistent professor aan Rice University en gespecialiseerd in apocalyptische visies binnen de islam, wordt dit gedachtegoed gebaseerd op drie verschillende bronnen die we hieronder kort zullen bespreken.

(1) de Koran en klassieke islamitische literatuur. In diverse hadiths (overleveringen) staat omschreven hoe de apocalyps er ongeveer uit zal zien. Kort ter illustratie: op de dag des oordeels zullen in een beslissende strijd tussen joden en moslims (aan de rivier Jordaan) zelfs stenen en bomen in opstand komen en zeggen “er zit een jood achter mij, dood hem.” (Sahih Muslim, tevens terug te vinden in oprichtingsconvenant van de Hamas). De Afghaanse bruggenbouwer Osama Bin Laden reciteerde dit meerdere malen in interviews en videostatements. Uiteraard kan het in dergelijke radicale kringen niet anti-semitisch genoeg zijn, dus baseren de aanhangers van de apocalyptische wereldvisie zich eveneens op

(2) anti-semitische samenzweringstheorieen. Deze zijn vooral gebaseerd op de Protocollen van de Wijzen van Sion. Een totaal waanzinnig (en met waanzinnig bedoelen wij: de fase “laten we dr. Phil om hulp vragen” ver voorbij) fictief verslag van een schimmige Bilderberg-achtige bijeenkomst waar Joden bespreken, en vervolgens bepalen, hoe de wereld eruit gaat zien. Dit document is met name in Rusland veelvuldig gebruikt om het antisemitische beleid van de Russische staat te legitimeren. Ook is er volop inspiratie gehaald uit de apocalyptische visie van de gristenbroeders, en dan met name

(3) protestant evangelische visies op het Eind der Tijden. Belangrijk hierin is het literaire pareltje van Said Ayyub, getiteld De Antichrist (1987). Hierin herinterpreteert Ayyub moderne gebeurtenissen door ze naast de voorspellingen uit de Bijbel of de Koran te leggen. In de wetenschap noemen we dit hindsight bias, in de politiek “de kennis van nu”, maar in de wereld van religieuze fanatici doen ze niet aan “rationaliteit” en “logica” dus kun je dit prima als “geleerde” publiceren. Dit boek kent meer dan honderd versies en, saillant detail: met elke nieuwe Golfoorlog verschijnt er een heruitgave inclusief updates. Al deze bronnen samen zorgen voor een giftig wereldbeeld waarin Amerika de grote Satan (want antichrist) is, en voedt tegelijkertijd de hardnekkige veronderstelling dat Joden overal achter zitten en dood moeten.

ISIS-fanboys als doorgedraaide doomsday preppers 
Dit idee is niet nieuw: de aanslagen van 9/11 waren primair antisemitisch van aard (want bankiers in WTC-gebouwen, daar zit het grote geld dus dat moeten wel Joden zijn) en secundair gericht op Westerse waarden (zoals de vrije markt). Deze Al Kaida doctrine was ook terug te zien in de aanslagen op satirisch magazine Charlie Hebdo: val de Westerse waarden aan die de wereldheerschappij van Joden en de onderdrukking van moslims faciliteert. Oftewel: “hit them where it hurts”. Het is te makkelijk om dit af te doen als “gebral van een paar gekkies”. We dienen ons te beseffen dat dergelijke antisemitische apocalyptische agitprop binnen de islamitische gemeenschap wordt besproken als ware het onschuldige folklore. Antisemitische ideeën zijn wijdverspreid en hardnekkig (vraag maar aan de gemiddelde VMBO-docent). Dit betekent niet dat iedere moslim een wandelende tijdbom is of object van verdenking hoeft te zijn, maar wel dat er voldoende zijn die de ISIS-opmars zullen bagatelliseren en gedeeltelijk zullen goed praten. Want tja, de Amerikanen hebben tenslotte huisgehouden in het Midden Oosten, samengezworen met Israel en onschuldige moslims vermoord – om nog maar te zwijgen over de Joden, sorry Zionisten, die uit zijn op “ons bloed en geld”. Deze gedachtegang verklaart waarom binnen de islamitische gemeenschap de afkeer en het onderling corrigerend vermogen ten aanzien van antisemitisme praktisch ontbreekt. Het is van belang dit te erkennen wanneer het Westen zich geconfronteerd ziet met ISIS dat, laten we wel wezen, vooral bestaat uit een stel doorgedraaide doomsday preppers.

Inzake Jihad-gala’s en geniepige geldstromen
Bovenal geeft bovenstaande aan dat dergelijke ideeën niet “zomaar” uit de lucht komen vallen, en ook geen uitvinding zijn van Al Kaida of ISIS. Het gaat hier om een gedachtetraditie die de afgelopen decennia volledig is omarmd binnen de radicale tak die er een apocalyptische wereldvisie op nahoudt. Daarom zal het intrekken van drie visa van een stel zelfverklaarde “geleerden” op een “jihad-gala” geen snars uitmaken: het gaat hier om schijnveiligheid. Een schijnveiligheid waar mensen sinds Denemarken en Frankrijk actief om vragen bij hun politici (u vraagt, wij draaien) maar die feitelijk niets zal afdoen aan het bestaan van het gedachtegoed. Sterker nog, het zal het idee van “onderdrukking van moslims” en “meten met twee maten” alleen maar voeden. Tegelijkertijd is het niet wenselijk dat een overheid bijeenkomsten op voorhand al gaat verbieden, ook al is het vermoeden nog zo donkerbruin: zeker weten dat er strafbare dingen gezegd zullen worden kan de overheid niet weten. Een overheid die ingrijpt op basis van vermoedens, is een onbetrouwbare overheid. Vrijheid van meningsuiting is niet altijd leuk, maar ziet er volgens ons in de praktijk uit als politieagenten die de Ku Klux Klan beschermen tegen boze anti-betogers: ongeveer zo.

Drie visa intrekken en denken dat daarmee de jihadistische kous af is, is tegelijkertijd intens lui en versterkt politici in het idee dat dit probleem is aan te pakken door met korte termijn maatregelen te komen. Dit is kortzichtig en naïef: het gedachtegoed zit dieper en wordt voornamelijk gedreven door antisemitisme, vermengd met religieus fanatisme. Ter illustratie: de haatpredikers komen spreken in Rijswijk op een “familiebijeenkomst”, je kunt er tenslotte niet vroeg genoeg mee beginnen. Bovenal zijn deze sprekers vaak verantwoordelijk voor het vergaren en coördineren van dubieuze geldstromen die de jihadistische gewapende strijd financieren. Aangezien hun manier van werken de afgelopen 20 jaar geen steek is veranderd (lees: fondsenverwerving door Al Kaida via Londen en Wenen om de mujahideen in vroeg jaren ’90 in Bosnië te financieren), kun je je afvragen in hoeverre de autoriteiten echt werk hebben gemaakt van het oprollen van deze netwerken? In principe zijn deze “haat imams” dealers van giftig gedachtegoed, pak ze dus ook als zodanig aan: als een crimineel netwerk. En iedere rechercheur (of fan van The Wire) weet dat een criminele bende het beste is op te rollen door de geldstromen in kaart te brengen (en af te snijden).

Ja maar de “poort naar Europa” dan!?
Terug naar Libië. Want als het ISIS om de Joden te doen is, waarom dan in godesnaam naar Libië? Wel, alvorens de final battle tegen de Joden kan gaan plaatsvinden heeft men eerst nog een appeltje te schillen met de “ongelovige hordes”. Hier kunt u Amerika of elk willekeurig ander Westers land invullen. Binnen de bovenstaande apocalyptische wereldvisie is het PR-goud wanneer deze ongelovige hordes zullen bestaan uit kruisvaarders: Romeinen. Dezelfde Romeinen waarmee volgens de profetieën gevochten gaat worden in Dabiq. Dit potentieel werd ook opgemerkt door ISIS-huispropagandist Abu Arhim al-Libim (zie onderstaande ingenieuze militair-strategische infographic van ISIS-huize, via @Telegraph).

LOL @ Paint

Zo kunnen strijders ongezien als “vluchteling” via de boot (vol met echte vluchtelingen die juist proberen weg te komen van dit soort idioten, maar dit terzijde) Europa binnen komen om aldaar cellen op te zetten, maar ook onderweg aanslagen plegen op schepen en tankers (LOL) van “kruisvaarders”. Klinkt best eng, en reuzegevaarlijk – toch?

ISIS heeft sinds oktober 2014 enkele rebellengroepen bij elkaar gebracht, en heeft het zelfs voor elkaar gekregen dat Anshar al-Sharia hun eed aan Al Kaida hebben opgezegd. Sindsdien zijn er “Libische provincies” uitgeroepen (Barqa in het oosten, Tripolitania in het westen en Fezzan in het zuiden) die zouden behoren tot het kalifaat, maar in hoe sterk deze ISIS-facties zijn en of ze in direct contact staan met Irak en Syrië blijft vaag. Laten we de positie van ISIS in Libië niet overdrijven door ze bovennatuurlijke krachten toe te schrijven, en vooral beleid formuleren op basis van wat ze kunnen – niet op basis van wat ze zelf zeggen dat ze kunnen.

Eerste scheurtjes binnen het netwerk te zien
Het verbreken van een eed (of deze nou aan Al Kaida of ISIS is) vormt namelijk een teken dat de eerste scheurtjes binnen het netwerk zijn te zien. Voor de coalitie een goed teken, want elk netwerk is tenslotte zo sterk als de zwakste schakel. Juist het afleggen van een eed werd altijd gezien als het maken van een afspraak waar niet over te onderhandelen valt: een omgeving zonder afspraken, dus complete anarchie, gevuld met agressieve Duracell-dawa-konijnen die niets te verliezen hebben en een rigide, radicale apocalyptische versie van de islam aanhangen – dat kan natuurlijk nooit lang goed gaan. Het is een kwestie van tijd voordat het vijandsbeeld naar binnen toe slaat en men de eigen “broeders” niet meer kan vertrouwen. De eerste signalen van inward fighting en paranoïde tussenbaasjes zijn al te zien in het kalifaat: zo worden voormalige commandanten en politiechefs in rap tempo geëxecuteerd wegens “onislamitisch gedrag”. Het eenzijdig opzeggen van een eed is hiermee olie op het zelfvernietigende vuur.

Overschat en onderschat ISIS niet
We moeten daarom ISIS niet systematisch overschatten, zonder uit het oog te verliezen dat een stel losgeslagen godsdienstwaanzinnigen die niets te verliezen heeft wel degelijk de nodige schade kunnen aanrichten in hun nabije omgeving. Wat we tegelijkertijd niet moeten onderschatten is het brede netwerk van apocalyptische haatpredikers en fondsenverwervers die de open Westerse samenleving misbruiken om anti-Westerse oorlogen te financieren. Gisteren via Al Kaida, vandaag via ISIS: deze organisaties zijn slechts vehikels in een breder onderliggend netwerk. Het antwoord hierop is niet het inperken van Westerse principes en grondrechten omdat deze passanten af en toe wat af laten gaan, maar gerichte en langdurige opsporing naar de faciliteerders. Dus breng de rekruteringsnetwerken die, door mede gericht te zijn op minderjarige meisjes, akelig dichtbij kinderhandel komen in kaart, alsook de financiële facilitatie, en rol die bende op als de criminele organisaties die het is. Hier is lef voor nodig. Veel lef. Want het zal betekenen dat Westerse landen hun zogenaamde “coalitiegenoten” zoals Qatar, Kuwait en Saudie-Arabie niet alleen onder de loep zullen moeten nemen, maar tegelijkertijd ook harde eisen aan die landen zullen moeten stellen: ook hun bonnetjes moeten op tafel.

[Dieuwertje Kuijpers]