Het gaat niet goed in Noord-Korea. Het regime daar kraamt weer eens allerlei enge en dreigende taal uit. Nooit goed als een eigenzinnig en totalitair land met heel veel wapens en soldaten enzo dat doet. Zelfs hoogleraar Korea Studies Remco Breuker twijfelt nu of hij er dit jaar wel op vakantie gaat. Noord-Korea wordt dan ook vaak – en niet geheel onterecht – afgeschilderd als dat gekke geretardeerde halfbroertje van Zuid-Korea waarvan we niet zo goed weten wat we er mee aanmoeten. Noord-Koreaanse acties lijken reactief, primair, en vooral heel erg irrationeel. Deze omschrijving volgt echter niet uit een degelijke analyse van de realiteit, maar grotendeels uit een combinatie van Europese en Amerikaanse desinteresse in het land en groupthink.

Toegegeven, het regime is er één waarbij ook wij zeer sterke bedenkingen hebben. Wil dat zeggen dat het gedrag dat Noord Korea op het wereldtoneel vertoont irrationeel is? Nadrukkelijk zonder alle acties goed te praten of het regime te verdedigen valt dat best wel mee. Hoewel grotendeels door eigen toedoen is het land vergaand geïsoleerd, voelt het al jaren de pijn van sancties (dat wil zeggen de bevolking, niet het regime) en krijgt het regelmatig dreigende taal over pre-emptive strikes en regime change naar zijn hoofd geslingerd. Drie keer raden wat de beste garantie tegen dergelijk onheil is: juist, een kernbom of in ieder geval de capaciteit er één binnen niet al te lange tijd in elkaar te zetten en met een raket af te leveren. Bovendien ziet Pyongyang zelf geen enkele reden waarom het geen kernwapens zou mogen hebben, terwijl andere landen (waaronder zeer instabiele als Pakistan) er wel stoer mee lopen te doen. Dat is dan ook precies de achilleshiel van ieder non-proliferatie plan: hoe kun je geloofwaardig iets aan staten onthouden als je er zelf wel aan vast blijft houden? Natuurlijk zien ook wij liever geen richting Seoul gerichte kernwapens op de vlaktes van het noordelijke deel van het schiereiland staan. Beleid afkeuren is echter nog altijd iets anders dan de overwegingen die daaraan ten grondslag liggen proberen te begrijpen. Vervolgens is het de vraag op welke wijze wij de Koreanen het beste kunnen overtuigen van het feit dat het beter is te stoppen met dat recalcitrante gedrag en het kernwapenprogramma. Belangrijke kanttekening is overigens dat Noord-Korea nog niet zo ver is met zijn nucleaire programma dat het een kernkop met behulp van raketten kan lanceren, laat staan Amerika bereiken.

Tot nu toe hebben de Noord-Koreanen handig gebruik gemaakt van de ruimte die de weinige maar belangrijke bondgenoten verstrekken. Nadat het land vorig jaar ‘een satelliet’ had gelanceerd, merkte het (na het breken van de Leap Day Deal) dat Moskou en Peking stil bleven. Dat versterkte vermoedens dat in het geval van een nucleaire test beide bondgenoten ook geen serieuze reprimandes zouden gaan overwegen. Rusland heeft namelijk plannen voor een trans-Koreaanse pijpleiding en ook China investeert flink in het land. Kleine miscalculatie van Kim Jong-un, want de Chinezen hebben na het ‘beloven’ van Noord-Koreaanse ‘pre-emptive nuclear strikes‘ gedreigd investeringen in het land stop te zetten. Bovendien vervult China ditmaal wel een voortrekkersrol bij het opleggen van zwaardere sancties aan Pyongyang. Niet al te ingrijpende sancties natuurlijk, want Noord Korea moet ook niet dermate hard geraakt worden dat het echt rare sprongen gaat maken in de regio. Bovendien blijft het voor China een belangrijke buffer tegen de Amerikaanse en Japanse aanwezigheid in de regio.

Het interesseert Rusland en China tot nu toe nauwelijks hoe Kim Jong-un zijn interne zaakjes regelt: zolang zijn keuzes er maar niet toe leiden dat de staatskassen in Moskou en Peking minder gespekt worden en zolang de Noord Koreanen het niet al te bont maken. Van deze klassieke manier van soevereiniteitsbeleving kunnen we van alles vinden hier in Europa, maar dat neem niet weg dat deze landen (Rusland, China en Noord Korea) er naar handelen. Het is, anders gezegd, een politieke realiteit waarmee we te maken hebben. De voormalige Amerikaanse ambassadeur Morton Abramowitz omhelsde vorig jaar het plan een dergelijke benadering breder te trekken: zorg dat de Noord-Koreanen belang bij je hebben. Een belang dat zij tevens graag willen behartigen. Hij adviseerde  zelfs de Amerikaanse vice-president te sturen om relaties glad te strijken. Zeker in de huidige omstandigheden, met een herkozen en daarmee enigszins minder gebonden Obama, is dat een goed plan. Anders dan sancties en bedreigingen zou het de huidige impasse en spiraal van constante brinkmanship – die door zowel Noord Korea als het Westen in stand wordt gehouden – wel eens kunnen doorbreken. De huidige ontwikkelingen, waarbij China zich sterker afzet tegen Pyongyang, zijn dan ook niet alleen maar positief te noemen. Het nog verder isoleren van Jong-un en de zijnen kan uiteindelijk juist tot meer narigheid leiden.

De Europese aanpak in dit alles is tot nu toe vooral vanaf de zijlijn (mee)roepen dat Noord-Korea stom en onberekenbaar is. Kan allemaal wel zijn: maar zolang je meent er niets te zoeken te hebben, niet bereid bent de dialoog serieus aan te gaan en op basis van bijna nul informatie conclusies blijft trekken, zul je ook niet verbaasd moeten zijn als die raket op een keer toch de lucht in knalt. Ondertussen menen wij van Stukje Duiding dat de soep gelukkig niet zo heet gegeten zal worden als die wordt opgediend. Noord-Korea wil echt geen zelfmoord plegen zolang het nog iets te verliezen heeft. Dat is mooi: kan Europa vast een eerste stap zetten om die gekke man met die hand op de rode launch-knop te leren kennen. Zoals eerdergenoemde professor dat mooi omschreef: “Het heeft geen zin om met je morele gelijk te blijven dwepen als het mensenlevens kan kosten. Het regime in Pyongyang verdwijnt niet zomaar, en met die realiteit moeten we werken, of we dat nu leuk vinden of niet”. Wil niet zeggen dat we direct dikke vriendjes moeten worden, noch dat we alles wat Jong-un uitspookt maar moeten slikken; er bestaat ook zoiets als een middenweg. En het is uitermate onzeker of die middenweg ons wel naar succes zal leiden. Mocht Pyongyang alsnog met agressie reageren op oprechte pogingen een dialoog aan te gaan dan moet een sterke militaire macht klaar staan als laatste redmiddel om dat gedrag alsnog de kop in te drukken. Gelukkig bestaat een dergelijke afschrikking ook.

Vooralsnog zijn wij in ieder geval blij dat professor Breuker niet op vakantie gaat naar Noord-Korea; een nuchtere instelling als deze zullen we de komende maanden hard nodig hebben tijdens het formuleren van een relatie met het land. [DK & SdV]