Robert S. McNamara. Amerikaanse minister van Defensie tussen 1961 en 1968: de tijd van de Vietnam-oorlog en de Cuba crisis. Toen de wereld er nog heel anders uitzag en communisten de kernkoppen hadden gericht op het Westen en d….#ohneewacht.
Daarom is dit weekend een uitgelezen kans om ons aan de hand mee te laten nemen door deze oude wijze man. Zoals wel vaker bij staatslieden, wordt McNamara even hard verguisd als toegejuicht voor zijn rol in onder meer de Vietnamoorlog. Hiermee kan de film worden gezien als een poging tot straatje schoonvegen, maar in principe zijn de beweegreden over het hoe en waarom van deze memoires (die altijd selectief zijn, hoort bij het genre) irrelevant. Wij laten hem daarom nog even over het graf heen regeren. De documentaire geeft namelijk een kijkje in de observaties, conclusies en daaruit voortvloeiende handelingen van politieke actoren. Aan de hand van archief- en een selectie uit 20(!) uur interviewmateriaal, geeft de film inzicht in hoe conflicten (maar ook nucleaire standoffs) ontstaan. Hoe we deze voorkomen is anno 2013 nog maar even de vraag. Desalniettemin: knip de communicatielijnen naar buiten toe door, barricadeer de voordeur, trek het joggingpak en/of snuggie aan en ga er even lekker voor zitten: de elf (strategische) levenslessen van Robert S. McNamara. [DK]
Stukje Duiding 
The titel geeft een richtige begriffe aan van von Clausewitz. Het is alom bekend, iedereen die zich bezig houdt met security studies en politiek heeft er van gehoord, iedereen snapt wat hij bedoeld….. vrijwel niemand past deze les toe, of ziet in ieder geval het gevaar er in. De vraag is echter of hier wel een les in verborgen zit die is te leren. Je gaat dan namelijk uit van een compleet rationeel proces, in dit geval strategie. Ik ben er van overtuigd dat dit niet zo is. Om een paar voorbeelden te noemen:
1.Je hebt nooit de beschikking over volledige informatie. Black Swans, Framing, filtering, aannames. Ook wordt informatie in hapklare brokken aangeboden. Hierdoor gaan de nuances verloren. Er is ook niet altijd een mogelijkheid voor ambiguïteit.
2. Omdat je te maken hebt met een proces, is er logischerwijs een spel tussen minimaal 2 partijen. Dit spel heeft onvermijdelijk een deel in zich wat puur onvoorspelbaar is. Je maakt slechts inschattingen, of probeert een breed scala aan reacties te voorspellen en daar weer een plan voor te maken.
3. Het is de mens welke achter zo’n proces schuilt. De mens maakt niet altijd bewuste keuzes, is soms emotioneel, heeft eigen een eigen agenda, wordt beïnvloed etc.
4. je moet compromissen doen. De ideale outcome bestaat niet. Je hebt te maken met nationale partijen, bondgenoten, IGO etc. Je kan je dus afvragen wie welke invloed op de beslissingen hebben gehad. Het is oneerlijk en simpel fout om hier één iemand, of actor, voor aan te wijzen.
5. Er worden belangen afgewogen. Hoe onvoorstelbaar voor ene sterveling ook, er is een bepaald niveau waar bijna lugubere afwegingen worden gemaakt. Daar komt bij dat een verlies niet wordt geaccepteerd. Grote risico’s worden genomen om een klein verlies te voorkomen (prospect theory)
6. in tijdens van stress wordt er teruggevallen op standard operation procedures. Je sluit dus deels je ogen voor de omgeving en zet vrijwel automatisch een voorgeprogrammeerde machine in werking. Dit is nodig om tijd te winnen, het momentum te pakken of houden. Je kan niet eindeloos blijven discussiëren. Dit heeft echter wel gevolgen voor de kwaliteit van je besluiten.
7. Dan is er het probleem van structurele fouten in de organisatie. De top kan geïsoleerd zijn, te homogeen, tijdens stress geen ruimte voor discussie, er is group think, geen oog voor alternatieven
Het liefst zou ik tot 11 doorgaan… helaas. Het probleem is kortom dat je met hindsight erg makkelijk een oordeel kunt vellen. Op het moment zelf heb je die luxe niet, geen retroperspectief, geen glazen bol, geen God Mode, geen tijd, geen cheats, perks of add ons. Ik ben erg voorzichtig in het als “dom”bestempelen van keuzes en daarmee een oordeel vellen over de persoon. De hele situatie moet mee worden genomen in het oordeel, de hele context van de keuzes. En dan nog, je kan nooit in de hoofden van de beslissers kijken. Een slag om de arm is dus imho altijd gewenst.
The Fog of war zoals Von Clausewitz dit altijd heeft bedoeld, is niet op te lossen. Het is het verschil tussen oorlog voeren op papier en echte oorlog. Met de huidige techniek kunnen we informatie beter delen en inzichtelijk maken. We kunnen preciezer en sneller handelen. Het helemaal wegnemen is een utopie. De vraag is dan of de juiste keuze wel bestaat, of strategie wel bestaat.