Al-Shabaab. Tenzij u zo nu en dan StukjeDuiding leest voorbij de leesverder, heeft u er waarschijnlijk pas van gehoord sinds ze besloten om een Keniaans winkelcentrum te bestormen. Direct dartelden ook onze Nederlandse parlementariërs, vol van jeugdig enthousiasme, als ongeduldige puppies om de nieuwsberichten heen, uiteraard vergezeld van ferme taal. De organisatie zou ASAP, subiet alsook directemento op de lijst van terroristische organisaties gezet moeten worden. Plaatsing op een dergelijke lijst betekent het bevriezen van financiële tegoeden, stopzetten van eventuele verzekeringen en (wanneer het gaat om individuen) paspoorten intrekken. Vragen wij ons toch twee dingen af: vormt Al-Shabaab een existentiële dreiging voor Nederland, en zal een plaatsing op de terreurlijst überhaupt iets uitmaken? Goede vragen – wij pakten de verrekijker en zochten het vanaf ons balkon voor jullie uit.

Dreiging voor Nederland?
Allereerst: is Al-Shabaab een organisatie waar wij in Nederland wakker van moeten liggen? Als we de berichtgeving moeten geloven wel. Zo zou het zomaar kunnen dat ze ook een aanslag in Nederland gaan plegen (u weet, terroristen haten Nederland en laten geen moment onverlet om Nederlandse vlaggen te verbranden), ze zouden al jaren rekruteren in het Westen (dus ook in Nederland), en ze werken ook samen met andere organisaties zoals Al-Kaida: dus ze vormen een bedreiging. Al-Shabaab wegzetten als Al-Kaida franchise is niet alleen gemakkelijk, het is ook precies hoe de PR-machine van Al-Kaida (volgens ondergetekende een van de best geoliede social media machines die de interwebs rijk is) wil dat wij de organisatie zien.

Al-Shabaab & Al-Kaida
De organisatie (vrij vertaald ‘De Jongens’ of ‘Jeugd’) is ontstaan uit groeperingen van nationalistische militanten en kwam tot wasdom in de Tweede Slag om Mogadishu. Wij kennen vooral de eerste (die van de Amerikaanse Black Hawks, precies 20 jaar geleden), maar de Amerikanen verlieten halsoverkop Somalië in 1994 nadat ze erachter kwamen dat humanitaire interventies en nation building zelfs als technologisch superieur land lastig blijft – dus ook wanneer je twee teams inzet tegen de machtigste clans van Somalië. Sindsdien zijn de Amerikanen actief gebleven in de regio, met name door bepaalde clans financieel te ondersteunen. Dat plannetje backfirede een beetje, want de warlords die zij financierden en voorzagen van wapens, keerden zich vervolgens tegen de interim regering die juist zou moeten voorkomen dat het land geregeerd zou gaan worden door Islamisten. Diezelfde regering vroeg de hulp van de Afrikaanse Unie (met name buurland Kenia) en de VN om het wapenembargo op te heffen om zodoende de warlords een beetje tot bedaren te brengen. Kenia intervenieerde vervolgens in Somalië in 2011.

Ondertussen zag Al-Kaida haar kans schoon en wilde maar wat graag de militante organisatie opnemen in haar franchise. Dit zorgde voor een strijd tussen de meer nationalistische tak (voor wie het om de toekomst van Somalië gaat) en de meer religieuze tak (voor de meer megalomanen). Deze interne strijd deed de strijd om meer territorium niet goed: de organisatie verliest aan grond. En hey, daar staat de eerste analist alweer te roepen dat het verliezen aan territorium niet gelijk staat aan het verliezen van de boodschap. Want (en dit is een top secret hoogstaand staaltje analysewerk): de aanslag in Nairobi was om een boodschap uit te zenden. Het is goed mogelijk dat deze boodschap secundair is gericht aan het Westen, maar primair neer komt op een verklaring van hardliners die voor eens en altijd hun macht willen consolideren – de boodschap (“Wij horen bij Al-Kaida”) is er namelijk niet per se altijd eentje voor het Westen.

Zorg voor Westen?
Moet het Westen zich zorgen gaan maken? Mwoah. Eerlijk is eerlijk, de reden dat Al-Shabaab over is gegaan tot een gruwelijke aanslag is direct te herleiden tot de beleidskeuzes van zowel Kenia als de Amerikanen. Sinds begin jaren ’90 is er één zekerheid voor Somalië: het geblunder van Westerse beleid in het land. Het rommelt maar een beetje aan en daar waar effecten optreden, zijn deze meestal contra-productief. Je kunt ook niet verwachten dat mislukte humanitaire missies, het financieren en het bewapenen van rebellen en het ad hoc opleggen en opheffen van wapenembargo’s geen effecten teweeg zullen brengen. Zoals Stephan Walt in een recent blog ook opmerkt: dit heeft niets te maken met het goedpraten van de acties, maar puur met het observeren van oorzaak en gevolg. De enige zorgen die het Westen (en ook gij, Nederland) zou moeten hebben, is zich afvragen of het zin heeft te interveniëren in een land of regio waar je de dynamiek niet volledig van begrijpt. Het was de conclusie van Clinton in 1993, maar 20 jaar na de politieke ramp (zuur genoeg wel een tactisch succes – eindbazen in de TFR, allemaal) lijkt het ‘Mogadishu-effect’ alweer verwaterd.

Moet Nederland zich zorgen maken om Al-Shabaab? Volgens ons niet meer dan over Al-Kaida, aangezien Nederland sowieso weinig te duchten heeft van nationalistische militanten die voornamelijk in de eigen regio huishouden. De Al-Kaida-tak is een ander verhaal, daar deze organisatie zich niets aantrekt van grenzen – maar hiermee is tegelijkertijd niets nieuws onder de zon. Het hijgerige “het zou ook hier kunnen gebeuren” is onnodige bangmakerij, aangewakkerd door analisten (die er zelf vooral bij gebaat zijn om terrorisme als issue levend te houden) of door politici die het zien als een kans om daadkrachtig over te komen. Sowieso: er kleven weinig directe consequenties aan een terroristische organisatie die ergens ver in een zandbak zit, dus lekker laag in het risicospectrum qua politieke accountability. Makkelijk scoren.

Terroristen brandmerken
Maar stel dat wij nou echt niet kunnen slapen van Al-Shabaab, lukt het dan beter zodra wij weten dat ze op een terroristische lijst staan? Gelet op het bovenstaande kun je je afvragen wat de meerwaarde is. Al-Kaida represent al lekker op de terroristen lijst. Daarnaast is het niet zo dat de Al-Shabaab-leiders allemaal netjes een pinpasje hebben, of een sofinummer in het nachtkastje en laat staan een paspoort in de binnenzak. Somalische warlords financieren hun strijd met name door de opbrengsten van piraterij, en zoals u wellicht weet, krijg je bij dergelijke transacties geen bonnetjes. Daarnaast is het paspoort-effect alleen geldig voor buitenlandse strijders die gerekruteerd zijn in het Westen; de organisatie is namelijk nationalistisch van aard en de activiteiten in Kenia en Uganda zijn dit eveneens. Het gaat om een Islamitische staat stichten in Somalië en het land te ontdoen van alle buitenlandse invloeden (door bijvoorbeeld Christenen, mensen die verdacht worden van de Ethiopische geheime dienst te zijn of anderszins ‘verwesterd’ te onthoofden), en deze buitenlandse invloeden in de regio aanpakken. Het zou misschien wel wat zijn om naar de sponsors te kijken van dergelijk gespuis. Of nog beter: een strategie voor de regio bedenken, dat als je besluit je neus erin te steken – je zeker weet dat de lokale bevolking er ook wat aan heeft. Zij leven tenslotte al sinds 1991 in een burgeroorlog.

[Dieuwertje Kuijpers]